Plecak czy tornister do szkoły?

Czy z punktu widzenia fizjoterapeuty lepszy dla pierwszoklasisty będzie plecak, czy tornister?

Dla mnie najważniejszym kryterium w tym wyborze jest waga, dlatego też zdecydowanie bardziej polecam plecak, ale plecak właściwie dobrany. Tornistry mają sztywną i bardzo ciężką konstrukcję, a co za tym idzie, ich ciężar jest o wiele większy niż ciężar plecaka. Tornistry zazwyczaj są też bardzo szerokie, niedostosowane do rozmiarów dziecka i później w szkole dzieci nierzadko noszą je w rączkach, co z kolei powoduje, że przechylają się w płaszczyźnie czołowej do boku. Te wychylenia tułowia często powodują nieprawidłową postawę. 

Na co więc zwrócić uwagę, wybierając plecak?

Przede wszystkim na jego tył, który powinien być dobrze wyprofilowany i sztywny, żeby nie generował dodatkowej masy. Jeśli wybierzemy plecak z nie usztywnianym tyłem, to będzie on nieodpowiednio przylegał do pleców dziecka, będzie nieodpowiednio wyprofilowany i nie będzie sprzyjał prostowaniu pleców dziecka. Tył ma być usztywniony, nieco grubszy i wyprofilowany. 

Ważne są też szelki?

Zdecydowanie. To kolejna kwestia, na którą rodzice muszą zwrócić uwagę. Szelki muszą być regulowane i odpowiednio szerokie, żeby nie wpijały się w ramiona dziecka. 

Niektóre plecaki mają też dodatkowy pasek na piersi. Jest to bardzo fajne rozwiązanie, ponieważ też odciążą trochę ten ciężar, a wiadomo, że nasze dzieci noszą nie tylko książki, ale i śniadaniówkę, bidon,  a nierzadko także i jakieś zabawki, szczególnie jeśli mowa o pierwszoklasistach. Ten pas zapinany na klatce piersiowej wpływa właśnie na równomierne rozłożenie ciężaru. 

Niektóre plecaki mają też dodatkowy pas biodrowy. Też przydatny dla małych dzieci?

Tak to też jest ważny element. W wypadku pasa biodrowego rodzice powinni zwrócić uwagę, żeby faktycznie opierał się on na biodrach, a nie na lędźwiach. 

Znaczenie ma także wielkość plecaka?

Plecaki mają różne gabaryty. Są w wersji mniejszej, średniej i większej. Nie ma jednego, uniwersalnego plecaka dobrego dla każdego ucznia. Jedno dziecko jest drobne, drugie zdecydowanie większe, więc musimy dostosować plecak do wieku i wzrostu. Polecam kupić mniejszy plecak na  okres edukacji wczesnoszkolnej, a kiedy dziecko pójdzie już do czwartej klasy wybrać już inny, większy model. 

Problemem jest też noszenie plecaków na jednym ramieniu?

Tak i dlatego rodzice powinni porozmawiać z dziećmi o noszeniu plecaka, wytłumaczyć, że należy go nosić na obu ramionkach, a nie na jednym. Warto także nauczyć dziecko, jak prawidłowo ten plecak pakować, żeby ciężar rozłożyć równomiernie. W kwestii pakowania ważne jest, żeby ciężkie książki ułożyć na tyle. Ogólnie ciężkie przedmioty układamy na tyle i na dole. Uczulmy żeby dziecko, żeby nie wkładało ciężkich rzeczy na górę plecaczka. Warto też tłumaczyć dziecku, żeby wykorzystywało wszystkie kieszonki i wkładało do nich np. strój na w-f, czy śniadaniówkę. W źle spakowanym plecaku wszystkie dodatkowe rzeczy są w kieszonkach po jednej stronie. 

Plecak na początku użytkowania należy też odpowiednio wyregulować. Musimy wszystko ustawić tak, żeby ten plecak znajdował się jak najbliżej ciała, żeby nam nie odstawał z tyłu. Ważne jest też to, żeby górna część plecaka nie wystawała ponad barki dziecka. Dolna część powinna się natomiast znajdować na wysokości pasa. Plecak nie może być też szerszy niż ramiona dziecka, nie powinien wystawać z boków poza obrys dziecka. Tu pojawia się też kolejny minus tornistrów, bo kiedy patrzymy na idące w naszym kierunku dziecko, widzimy tornister, a tak nie powinno być. 

Na początku mówiłaś o wadze plecaka, ile powinien ważyć?

Przyjmuje się, że waga pustego plecaka nie powinna przekraczać 10 proc. wagi ciała dziecka. Taki maks, którego waga plecaka nie może przekroczyć to 15 proc. wagi ciała dziecka. Najczęściej plecki dla edukacji wczesnoszkolnej nie przekraczają 1,2 kg, a dla starszych dzieci zazwyczaj mają 1,4 kg. Choć warto powiedzieć, że na rynku są dostępne dobre plecaki, które ważą mniej niż kilogram. 

Co myślisz o plecakach z wbudowanymi kółkami i rączkami?

Jest to bardzo fajne rozwiązanie, ale przez ten dodatkowy system plecak jest też cięższy. Warto zdecydować się na taki plecak, jeśli dziecko nie musi w szkole pokonywać wielu schodów. Jeśli te schody tam są, to plecak i tak będzie częściej noszony w rękach, więc wówczas lepiej wybrać lżejszy model. 

Jakie problemy może generować źle dobrany plecak?

Przede wszystkim mogą to być problemy z prawidłową postawą ciała, może się pojawić  skrzywienie kręgosłupa, czyli skolioza. Nierzadko wśród moich pacjentów problemy z postawą zaczynają się właśnie w szkole. Różne plecaki, noszone w różny sposób, długie siedzenie w ławce, nierzadko w nieprawidłowych pozycjach. Potem jeszcze siedzenie w domu nad zadaniami. To wszystko prowadzi właśnie do wad strukturalnych w obrębie kręgosłupa. Ten nasz plecak to więc taki numer jeden, więc naprawdę lepiej zwrócić na niego szczególną uwagę. Często porównuję zakup pierwszego plecaka do zakupu pierwszych bucików dla dziecka. 

Katarzyna Czech, fizjoterapeutka dziecięca

Magister fizjoterapii,  nauczyciel Zintegrowanej Edukacji Wczesnoszkolnej i Wychowania Fizycznego. Absolwenta studiów podyplomowych z Oligofrenopedagogiki z Autyzmem i zespołem Aspergera. Doktorantka na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach, realizuje dysertacje doktorską z tematyki „Dyspraksja w ujęciu neurorozwojowym” . Członek Polskiego Stowarzyszenia NDT- Bobath. Certyfikowany terapeuta metody NDT- Bobath. Certyfikowany terapeuta SIAT- terapia integracji sensorycznej wg. Ayres. Trener Sensoplastyki. Od 2008 roku zajmuję się rehabilitacją dzieci i niemowląt. Stale podwyższa swoje kwalifikacje uczestnicząc w różnych kursach, konferencjach  i szkoleniach.