Kiedy dzieci dziedziczą długi?

30747
Dziedziczenie długów przez dzieci.


Od jakiego wieku dzieci mogą dziedziczyć spadek po zmarłym przodku?

Zgodnie z kodeksem cywilnym spadkobiercą może być osoba, która była poczęta w chwili otwarcia spadku, czyli w chwili śmierci spadkodawcy, pod warunkiem, że urodzi się żywa. Oznacza to, że dzieci mogą stać się spadkobiercami, zanim się urodzą.

Po kim dziecko może odziedziczyć dług?

W zasadzie nawet po bardzo dalekim krewnym każdego ze swoich rodziców. Nie jest tak, że dziedziczy się tylko w linii prostej. Krąg spadkobierców ustawowych jest bardzo szeroki Ostatnia grupa osób, które mogą dziedziczyć w drodze ustawy, to zstępni dziadków, czyli dalekie wujostwo, a nawet kuzynostwo. Nierzadko spotykamy się z odrzuceniami spadków po osobach, których nawet rodzice danego dziecka nie znali zbyt dobrze.

Jak wygląda droga dziedziczenia?

Dziedziczenie w każdej linii zawsze „idzie w dół”. Najpierw dziedziczy więc współmałżonek wraz z dziećmi, następnie wnuki i prawnuki zmarłego. To jest tzw. pierwsza linia. Kiedy ona się wyczerpie idziemy jakby stopień do góry, czyli na rodziców. Jeśli ich nie ma albo odrzucą oni spadek, przechodzi on na rodzeństwo, ich dzieci, wnuki, prawnuki. Po wyczerpaniu tej linii, spadek „wraca” na dziadków, a później ich zstępnych, czyli wujkowie, ciotki, kuzynostwo zmarłego i dopiero tu ustawowe dziedziczenie się kończy.

Jak sprawdzić, czy spadek jest zadłużony?

Jeżeli mamy na myśli jakieś długi typu kredyty, pożyczki, to jeśli sami nie mieliśmy na tyle kontaktu ze spadkodawcą, żeby o tym wiedzieć, to po śmierci tej osoby ciężko będzie uzyskać na ten temat jakiekolwiek informacje. Są to bowiem dane objęte tajemnicą bankową. Dopóki nie zostanie stwierdzone, kto jest spadkobiercą, a zanim nie przyjmiemy formalnie spadku, nie jesteśmy nim, żadna instytucja finansowa nie udzieli nam informacji na ten temat. Najczęściej rodzina dowiaduje się o długach zmarłego dzięki korespondencji, rachunkom do uregulowania, które przychodzą na adres zmarłego.

Nie ma więc możliwości, że od prawnika dostaniemy zaświadczenie o trwającym postępowaniu spadkowym i na jego podstawie bank, czy też inne firmy udzielą nam informacji?

Nie, gdyż przed przyjęciem lub odrzuceniem spadku nie ma jeszcze osoby legitymowanej do uzyskiwania takich informacji. Często trzeba więc działać „albo albo”. Przeważnie jeśli dziedziczy ktoś z dalszej rodziny, wiedząc że zmarły mógł pozostawić długi, choć nie wie nawet jakiej wielkości, odrzuca spadek. Nieco inaczej sprawa wygląda kiedy chodzi o dziedziczenie po ojcu czy też małżonku, ale wówczas ta wiedza jest przeważnie też większa, bo i kontakty zazwyczaj są bliższe.

Droga dziedziczenia ustawowego

  1. Współmałżonek zmarłego i dzieci,
  2. wnuki,
  3. rodzice zmarłego,
  4. rodzeństwo,
  5. dzieci rodzeństwa,
  6. wnuki rodzeństwa,
  7. prawnuki rodzeństwa,
  8. dziadkowie zmarłego,
  9. wujkowie / ciotki zmarłego
  10. kuzynostwo.

Osoba wskazana w testamencie lub spadkobierca ustawowy musi przyjąć spadek?

Są trzy drogi. Spadek można przyjąć wprost, odrzucić bądź przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza.
Przyjęcie spadku wprost oznacza pełną odpowiedzialność za długi spadkowe. Takie rozwiązanie jest najlepsze, kiedy spadkobierca wie, że zmarły nie pozostawił żadnych długów, wówczas po prostu przejmuje pozostawiony majątek. Oprócz tego można przyjąć spadek także z dobrodziejstwem inwentarza, czyli z ograniczoną odpowiedzialnością za długi albo spadek odrzucić. W tym ostatnim przypadku, osoba, która spadek odrzuciła traktowana jest tak, jakby w ogóle nie dożyła chwili otwarcia spadku.

Jeśli natomiast spadkobierca nie podejmuje żadnego działania, to po upływie pół roku od kiedy dana osoba dowiedziała się o swoim tytule powołania do spadku, a mimo to nie przyjęła go ani nie odrzuciła, dziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza, czyli z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe. Najprościej mówiąc takie rozwiązanie stosowane jest niejako „z automatu”.

Możemy wyjaśnić na czym polega dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza?

Najprościej rzecz ujmując, przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza polega na tym, że dziedziczy się spadek razem z długami, ale odpowiedzialność z tytułu spłaty tych długów jest ograniczona do wysokości czynnej majątku spadkowego. Ujmując rzecz bardzo obrazowo przyjmijmy, że zmarły pozostawia po sobie majątek o wartości np. 50 tys. złotych ale pozostawia również długi, które wynoszą sto tysięcy. Wówczas spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza przyjmuje te długi spadkowe do wartości tych 50 tys. złotych i tyle musi spłacić.

Warto też podkreślić, że nie jest to odpowiedzialność rzeczowa ze spadku, czyli jeśli ktoś dziedziczy samochód o wartości 50 tys, to odpowiada nie tylko tym samochodem, ale całym swoim majątkiem. Co z kolei oznacza, że wierzyciel może żądać zaspokojenia swoich wierzytelności z każdego składnika majątkowego spadkobiercy, na przykład z wynagrodzenia za pracę. Wysokość tej odpowiedzialności określa się w sporządzonym wcześniej spisie inwentarza, który najczęściej sporządza komornik, bądź w wykazie inwentarza. W tym dokumencie wykazuje się, jaki majątek i jakie długi pozostawił spadkodawca i na podstawie tego dokumentu kształtuje się odpowiedzialność spadkobiercy.

Kto płaci za sporządzenie tego dokumentu?

Spadkobierca. Tak więc tę kwotę także trzeba wziąć pod uwagę w momencie decydowania o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Warto zwrócić jednak uwagę także na to, że dzięki dziedziczeniu z dobrodziejstwem inwentarza ucina się drogę spadkową dalszych odrzuceń. Najlepiej zrobić to na pierwszym etapie, kiedy dziedziczyć ma żyjący małżonek czy też dzieci. Oczywiście to zawsze jest decyzja tych osób, ale oni zazwyczaj mają największą wiedzę na temat tego, jaki jest stan spadku. Oni mogą wówczas zatrzymać całą tę lawinę, która później rozchodzi się na wnuki, rodziców, rodzeństwo, ciotki, wujków, kuzynostwo i tak dalej.

Czyli odrzucenie spadku przez rodziców nie oznacza automatycznego odrzucenia go także przez ich dzieci?

Nie. jest raczej w drugą stronę. Kiedy rodzic odrzuca spadek, przechodzi on automatycznie na jego dzieci.

Jakie kroki muszą podjąć rodzice, aby uchronić dziecko przed odziedziczeniem długu?

Jeżeli dziedziczenie przypada na osobę małoletnią, to wówczas, żeby dziecko nie dziedziczyło długu, musi zadziałać rodzic. Jednak czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego jest tzw. czynnością przekraczającą zwykły zarząd jego majątkiem. Jest więc potrzebna zgoda sądu rodzinnego na jej dokonanie, czyli na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. W pierwszej kolejności rodzic powinien zwrócić się do sądu rodzinnego o wyrażenie takiej zgody. Odbywa się wówczas rozprawa, sąd pyta po kim jest to odrzucenie, dlaczego? Jeśli sprawa miałaby dotyczyć starszych dzieci, nastolatków, to niekiedy sąd wzywa to dziecko, żeby samo mogło się wypowiedzieć na ten temat. Sąd zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego wydaje w postaci postanowienia. Następnie, kiedy to postanowienie się uprawomocni, rodzic może odrzucić spadek w imieniu dziecka w sądzie lub u notariusza.

Ważne w tym miejscu jest dbanie o dochowanie ustawowych terminów. Rodzic, który działa w imieniu swojego dziecka musi dopełnić formalności przed upływem sześciu miesięcy od dnia, kiedy on sam ten spadek odrzucił. Przeważnie takich formalności dokonuje bowiem rodzić, który sam odrzuca spadek. W tym czasie rodzic powinien wystąpić z wnioskiem do sądu o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego, musi się odbyć rozprawa, sąd musi wydać orzeczenie, to musi się uprawomocnić i rodzic na jego podstawie musi odrzucić spadek.

Polskie sądy słyną raczej z opieszałości, termin sześciu miesięcy jest więc wystarczający?

Nierzadko właśnie ze względu na przewlekłość sądów jest to nierealne, nawet jeśli rodzic działa od razu. Bywa, że na samą rozprawę czeka się kilka miesięcy, a nie jest powiedziane, że sprawa zakończy się już w trakcie jednego posiedzenia. Sąd Najwyższy wydał w związku z tym orzeczenie mówiące o tym, że termin na odrzucenie spadku w imieniu osoby małoletniej zawiesza się na czas od momentu złożenia wniosku do sądu, do chwili uprawomocnienia się tego postanowienia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2013 roku, I CSK 329/13). Nie zwalnia to jednak rodziców z obowiązku niezwłocznego podjęcia czynności zmierzających do skutecznego odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka.

Jeśli więc rodzic przekroczy ten termin sześciu miesięcy to sąd spadku będzie oceniał skuteczność tego oświadczenia. Jeżeli mimo wydłużenia tego terminu i tak upływa sześć miesięcy, tzn. od momentu odrzuceniu spadku przez rodzica do chwili złożenia wniosku do sądu rodzinnego, a następnie od chwili uprawomocnienia się postanowienia sądu rodzinnego do czasu złożenia przez rodzica oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego, wówczas dziecko nabywa spadek. W takim wypadku ostatnim sposobem może być zwrócenie się do sądu spadku z wnioskiem o uchylenie się od skutków prawnych niezachowania terminu w trybie art.1019§2 Kodeksu cywilnego.

Warto także pamiętać, że oświadczenie złożone przed terminem, czy też po jego upływie jest bezskuteczne, czyli nie wywołuje skutków prawnych.

Co w przypadku zaniechania działań przez rodziców? Czy dziecko w momencie osiągnięcia pełnoletniości ma jeszcze jakąś szansę zrezygnować ze spadku?

W zasadzie nie. Jedyną możliwością jest wspomniane wcześniej wystąpienie przez rodzica o uchylenie się od skutków prawnych niezachowania terminu. Niemniej małoletni zawsze z mocy ustawy dziedziczy z dobrodziejstwem inwentarza. Jeśli więc okaże się że odziedziczony dług był większy od majątku po zmarłym, to spadkobierca po prostu nic nie zyska. Natomiast będzie miał do załatwienia formalności związane ze sporządzenie spisu bądź wykazu inwentarza, a także ze spłatą długów spadkowych.

Czy osoba dziedzicząca spadek (w tym dług) jest o tym w jakiś sposób informowana?

W zasadzie każdy sposób dowiedzenia się o tym, że jest się spadkobiercą jest ważny. To nie jest tak, że trzeba dostać pismo, że ktoś musi poinformować spadkodawców w jakiś oficjalny sposób. Każda droga dowiedzenia się o tym, że jestem powołany do spadku jest istotna. Wystarczy więc, jak ktoś wspomni o tym np. podczas rodzinnej uroczystości. Jeśli chodzi o taką bardziej formalną drogę, to z obowiązku nałożonego przez kodeks postępowania cywilnego na spadkobiercę, który spadek odrzucił, składając oświadczenie o odrzucenie spadku, czy to przed sądem, czy przed notariuszem, jest on obowiązany, według własnej wiedzy, podać krąg dalszych spadkobierców, którzy byliby teraz powołani do spadku. Wówczas sąd ma możliwość zawiadomienia dalszych spadkobierców, że dana osoba spadek odrzuciła.

Testament, a dziedziczenie ustawowe

Dziedziczenie z testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Dopiero po odrzuceniu spadku przez osoby z testamentu rozpoczyna się droga ustawowa.

Czasami jest też tak, że wierzyciel spadkodawcy występuje do sądu o stwierdzenie nabycia spadku i to on wtedy poszukuje spadkobierców, on wskazuje osoby, które według jego wiedzy mogą być spadkobiercami. Wówczas bywa nawet tak, że ktoś dostaje korespondencję sądową wzywającą na rozprawę i dopiero wówczas dowiaduje się, że krewny nie żyje. Od momentu uzyskania takiej informacji zaczyna się liczyć tych sześć miesięcy na ewentualne odrzucenie spadku, nawet jeśli od śmierci spadkodawcy upłynęło już kilka lat.

Jak wygląda kwestia dziedziczenia, jeśli zmarły pozostawił testament?

Dziedziczenie z testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym.
Osoba, która została wskazana w testamencie po pierwsze musi się określić, czy w ogóle chce z tego testamentu dziedziczyć. Jeżeli nie, odrzuca spadek i wtedy wchodzimy w dziedziczenie ustawowe.

Wówczas może dojść do tego, że dziedziczy ta sama osoba?

Tak, tylko zmienia się wtedy tytuł powołania do spadku i na przykład wysokość udziału spadkowego. Dla przykładu rodzice zapisują w testamencie całość jednemu dziecku, ono odrzuca testament więc w dalszej kolejności dziedziczy wspólnie z rodzeństwem, a więc ma już mniejszy udział w spadku. W takiej sytuacji zdarza się, że konkretna osoba odrzuca spadek po raz kolejny (z testamentu i z ustawy).

Czy można się zrzec spadku jeszcze za życia spadkodawcy?

Jest taka możliwość. W naszym systemie prawnym istnieje możliwość zawarcia umowy zrzeczenia się dziedziczenia ustawowego. Oczywiście w imieniu dziecka, bez zgody sądu, rodzic takiej umowy nie może podpisać. Jednak jeśli rodzic sam podpisze taką umowę, jeszcze za życia przyszłego spadkodawcy i z tej umowy nie wynika nic innego, to owo zrzeczenie dziedziczenia obejmuje wszystkich zstępnych zrzekającego się. Ta umowa, oczywiście musi być podpisana za zgodą obu stron. Umowa jest skuteczna jeśli nie zostanie rozwiązana do chwili śmierci jednej ze stron.

Wszystko musi być jednak oparte na tej umowie? Nie ma takiej możliwości, że ktoś np. nie ma kontaktu z ojcem, więc notarialnie zawczasu zrzeka się dziedziczenia?

Nie. Jedynym wyjściem jest umowa podpisana za zgodą obu stron i co ważne musi być to umowa zawarta w formie aktu notarialnego, nie może to być zwykła umowa pisemna.

Czy w kwestiach spadkowych można uzyskać poradę prawną u notariusza?

Tak i jeśli chodzi o odrzucenie spadku to zawsze warto z tego skorzystać. W takiej sytuacji notariusz wypyta o wszystkie okoliczności, sprawdzi, czy dana osoba przyszła w prawidłowym terminie, gdyż tak jak mówiłam oświadczenie złożone przed lub po terminie jest bezskuteczne. Natomiast faktycznie jeśli zdarzy się sytuacja, że spadkobierca zgłosi się sporo po terminie wówczas może być potrzebna porada radcy prawnego bądź adwokata już w kwestii złożenia wniosku o uchylenie się od skutków prawnych nie złożenia oświadczenia w terminie.

Taka porada notarialna jest płatna?

Nie. Notariusze w ramach dokonywanych czynności notarialnych udzielają porad bezpłatnych.

Justyna Kaźmierska
Zastępca notarialny w Izbie Notarialnej w Katowicach. Ukończyła Wydział Prawa i Administracji na Uniwersytecie Śląskim

19 KOMENTARZE

  1. Jestem po rozwodzie ale posiadam syna. Mieszka on ze swoją mamą, oczywiście płacę alimenty i dzielę się z byłą żoną opieka tak by nasz syn miał mamę i tatę tak samo ważnych i tak samo go kochających

  2. Witam,

    Mój narzeczony nie jest biologicznym ani adoptowanym/przysposobionym dzieckiem męża Swojej matki. W akcie urodzenia ma wpisanego ojca biologicznego. Nazwisko rodowe ma po mężu swojej matki. Czy w tym przypadku dziedziczy długi po mężu matki?

  3. Witam, mój mąż jest nieślubnym dzieckiem swojego ojca, z którym nie otrzymuje żadnego kontaktu. Jak to by wyglądało gdyby jego ojciec zmarł i zostawił długi a rodzina nie poinformowała by mojego męża o śmierci i o tym ze wszyscy odrzucili by spadek czy można za wczasy coś z tym zrobić. Pozdrawiam

  4. Dzień dobry, w kwietniu zmarł wujek mojego męża, mąż odrzucił spadek. Nasz syn ma 7lat czy musimy wystąpić do sądu o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu syna, czy jednak nasz syn nie musi odrzucać spadku po wujku mojego męża? Dziękuję za odpowiedź i pozdrawiam serdecznie.

  5. Witam. Zaniechalismy terminu odrzucenia spadku przez nasze dzieci… Okres 6 miesięcy. Proszę o poradę co w tej sprawie mamy robić? Udać się do radcy prawnego czy notariusza?

    • Witam,co zrobić gy moje dzieci niezzekly sie spadku po moim zmarłym wujku?ja jako ich matka zrzeklam sie ale niewieszielismy ze moje dzieci tez muszą, minęło 2 lata od śmierci, co mam zrobić mam 3 dzieci nieletnich i 4 pelnoletnich .Proszę o pomoc

  6. Witam w styczni br zmarł moj ojciec po 5 mc matka otrzymała pismo, że musi zapłacić kwotę 4000 tyś za kartę kredytową od ojca i swoją . Czy muszę się zrzec spadku po ojcu , mam obawy że ten dług odziedziczę. Jak wyglada dziedziczenie długów jeśli żyje jeden ze współmałżonków. Proszę o pomoc

  7. 1. Czy ja będę odpowiadać za długi męża powstałe przed naszym ślubem tzn. mąż nie zrzekł się spadku ( długów) po śmierci swojej mamy?
    2. Czy nasza córka (urodzona po śmierci babci) bądź nasze dzieci będzie/beda obarczona/ne spłata długów po babce?

  8. Witam,
    pam pytanie. Moj ojciec zmarl w grudniu 2019. Nie placil na mnie i siostre alimentow,, wychowywala nas sama mama, mial druga zone, ktora miala 2-je dzieci z poprzedniego malzenstwa, a z nami zerwal kontakt. Mam pytanie, wiem ze mial kredyt,o dlugach tez trzeba myslec, prosze mi podpowiedziec gdzie i jak musze to sprawdzic ? Zalozyc sprawe w sadzie, wynajac adwokata czy czekac na komornika. Wraz z siostra jestesmy jego jedynymi biologicznymi dziecmi, a od jego drugiej zony sie nie dowiemy nic.

  9. Pani Magdo. Mam pytanie czy moje dziecko niepałnoletnie przejmie długi po zmarłej mojej cioci czyli mojego taty ( siostry rodzonej)miała komorników czy muszę zakładać sprawę aby dziecko nie przejęło długów? Z góry dziękuję za wszelkie informacje

    • Pani Alicjo, to zależy, czy bliżsi spadkobiercy zrzekną się spadku. Jeśli tak, to najlepiej zrobić to samo w imieniu dziecka.

  10. Witam,
    W listopadzie 2018 r. zmarł mój brat pozostawiając po sobie 1/6 mieszkania po zmarłym ojcu oraz długi (głównie alimentacyjne). Miał dwóch synów, którzy zrzekli się spadku. Moja mama i ja również chcemy tego dokonać, ale mam jeszcze syna który jest niepełnoletni.Moje pytanie jest takie, czy jeżeli sąd rodzinny każe przyjąć mojemu dziecku spadek po zmarłym wujku, to czy w tym momencie ja z mężem jako rodzice odpowiadamy za ten spadek i czy komornik może wejść nam na konto ?

    • Pani Magdaleno, Pani syn również może się zrzec tego spadku, a dokładniej Pani może tego dokonać w jego imieniu.

  11. Spis elementów spadku robi chyba komornik sądowy – pamiętaj, że koszty jego usług wlicza się chyba w długi. Najlepiej w ogóle skorzystać ze wsparcia prawnika. Ja poprosiłam o to, żeby nasz prawnik zajął się tworzeniem wniosków, bo jeszcze trzeba taki złożyć do odpowiedniego sądu, który wyrazi lub nie wyrazi zgody na zrzeczenie się w imieniu dziecka.

  12. Witam mam synka ,sama go wychowuje wiem ze ojca dziecka ojciec zmarl.zmarl juz pare lat temu nawet niewiem dowiedzialam ojciec dziecka zrzekl sie spadku.Wiem tez ze ojciec mojego bylego patrera mial rozwod bral slub drugi raz mial dzieci.prawdopodobnie tez nie slubne.Maga byc dlygi co mam czekac czy cos przyjdzie czy cos zrobic

  13. Jest dług konsolidacyjny na 3 osoby . Umiera jedna osoba.która nawet go nie spłacała Czy dług dziedziczą jego dzieci ?Dług do tej pory był spłacany tylko przez jedną osobę Czy ta osoba może się domagać spłaty długów przez jego dzieci [ dzieci nie są pełnoletnie ]

  14. Witam. Czy mój syn musi odrzucić spadek po swoim wujku( mąż juz odrzucił spadek po wujku) jezeli urodził sie po jego smierci tj. Wujek zmarł w 2011 roku a syn urodził sie w 2014 roku..

    • Panie syn nie musi odrzucać spadku po wujku. Z dat, które Pani podała wynika, że dziecko zostało poczęte już po śmierci spadkodawcy, tak więc nie dziedziczy.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Twój komentarz
Twoje imię