Kiedy rodzi się wcześniak

16553


Kiedy dziecko jest uznawane za wcześniaka?

O porodzie przedwczesnym mówimy wtedy, kiedy dziecko rodzi się przed 37 tygodniem ciąży. W Polsce przedwcześnie rodzi się około  6 procent dzieci. W tym urodzenia przed 32 tygodniem ciąży ( czyli skrajne wcześniaki ) stanowią około 1,5 procent wszystkich urodzeń. Natomiast ekstremalnie skrajne wcześniaki, czyli dzieci urodzone przed 28 tygodniem stanowią około 0,5 procent urodzeń.

Czy możemy wskazać etap ciąży, w którym urodzenie dziecka daje już nadzieję na jego uratowanie?

Ciężko wskazać konkretny tydzień ciąży, jednak wraz z rozwojem medycyny, udaje się uratować coraz mniejsze dzieci. Neonatolodzy ratują wcześniaki ważące 500g. Dzięki rozwojowi medycyny podejmowane są próby ratowania dzieci z masą ciała urodzeniową nawet 400g. Bardziej istotny jest tydzień ciąży niż masa urodzeniowa dziecka. Część dzieci urodzonych między 22 –  25 tygodniem ciąży udaje się uratować. Walka cały czas trwa nie tylko o przeżycie ale i o jakość życia uratowanych wcześniaków. 

Jaki przyczyny mogą wpłynąć na przedwczesny poród?

Przyczyn może być wiele. Możemy je podzielić na te, które wynikają ze strony matki, jak również na przyczyny wynikające ze strony dziecka.

Ze strony matki – przedwczesny poród może wynikać m.in. z problemów społecznych, takich jak niski status socjo- ekonomiczny, niedożywienie, nadwaga > 30 BMI, wiek matki, poniżej 20 bądź powyżej 35 lat czy też przepracowanie. Udowodniono, że praca powyżej 40 godzin tygodniowo, szczególnie w godzinach nocnych, zwiększa ryzyko urodzenia dziecka przedwcześnie. Dodatkowo palenie papierosów oraz spożywanie alkoholu są czynnikami ryzykami porodu przedwczesnego.

Poza przyczynami społecznymi mogą wystąpić także przyczyny medyczne, takie jak przewlekłe choroby matki, do których zaliczamy m.in. nadciśnienie tętnicze, choroby serca, cukrzycę, czy niedoczynność tarczycy. Także wcześniejsze przedwczesne porody, poronienia, czy wady lub mięśniaki macicy zwiększają ryzyko szybszego zakończenia ciąży. Nierzadko do przedwczesnego porodu dochodzi z powodu zbyt wczesnego odejścia wód płodowych, ciąży mnogiej oraz łożyska przodującego. 

Ze strony dziecka – najczęstszą przyczyną wcześniactwa jest zakażenie ale również ciąża mnoga. Wielowodzie oraz wady wrodzone także przyczyniają się do urodzenia dziecka przed 37 tygodniem ciąży.

Czy każda kobieta, bez względu na przebieg ciąży, powinna się liczyć z zagrożeniem przedwczesnym porodem? 

Myślę, że przyszli rodzice powinni być poinformowani o czynnikach ryzyka porodu przedwczesnego jeszcze w trakcie nauki w szkole, ale realia polskie pokazują, że wkraczając w wiek dorosły ta świadomość nie jest pełna. Najczęściej pierwsze informacje otrzymują już w trakcie ciąży od swojego ginekologa, z prasy, internetu albo poprzez szkołę rodzenia.  Na szczęście świadomość profilaktyki prozdrowotnej w naszym społeczeństwie rośnie z dnia na dzień.

Będąc w ciąży należy pamiętać o regularnych wizytach u ginekologa, a w przypadku, gdy kobieta w ciąży choruje na choroby przewlekłe powinna być pod stałą opieką wybranego specjalisty. Często konieczna jest zmiana albo modyfikacja leków już przed planowaną ciążą. Świadomość czynników ryzyka porodu przedwczesnego daje nam większe szanse na zmniejszenie ryzyka zagrożenia urodzenia dziecka przedwcześnie. U części kobiet jesteśmy w stanie zmniejszyć ryzyko urodzenia przedwcześnie, u części niestety, mimo wielu starań, jest to niemożliwe.

Jak próbuje się zapobiegać przedwczesnemu porodowi, jeśli pojawią się symptomy, że do takiego może dojść?

Wszystkim przyszłym mamom zaleca się zdrowy tryb życia. Jak już wcześniej wspomniałam, papierosy, jak i alkohol są czynnikiem zwiększającym ryzyko przedwczesnego porodu. Zaleca się także unikanie stresu, co nierzadko jest trudne. W przypadku przedwczesnego skracania się szyjki macicy zaleca się leżenie, czasem zakłada się specjalny krążek zwany pessarem, który hamuje skracanie się szyjki macicy. W przypadku przedwczesnych skurczów macicy podaje się siarczan magnezu. 

Jak wygląda opieka nad wcześniakiem na oddziale?

Wszystko zależy od stanu dziecka. Jeżeli jest to tzw. duży wcześniak, czyli dziecko, które urodziło się w 34 – 36 tygodniu, to bardzo często opieka nad nim jest zbliżona do tej, jaką są objęte dzieci urodzone o czasie, oczywiście, jeśli nie występują zaburzenia oddychania. Natomiast skrajne wcześniaki najczęściej, z uwagi na niedojrzałość układu oddechowego, wymagają wsparcia oddechowego.

Staramy się stosować jak najmniej inwazyjne metody wsparcia oddechowego – np. CPAP w  układzie Infant Flow. Zapewnia on utrzymanie stałego dodatniego ciśnienie w drogach oddechowych zapobiegając zapadaniu się pęcherzyków płucnych w trakcie wydechu.

Jeżeli niewydolność oddechowa narasta lub stan dziecka jest bardzo ciężki bezpośrednio po urodzeniu, to konieczna jest intubacja dziecka, a następnie rozpoczęcie wentylacji mechanicznej. Każde dziecko urodzone przedwcześnie ma monitorowane podstawowe funkcje życiowe – akcję serca i saturację. Skrajne wcześniaki mają  zapis ciągły EKG na kardiomonitorze. Dodatkowo badania laboratoryjne pod kątem zakażenia oraz wykonane badania USG głowy, jamy brzusznej czasem płuc. Jeżeli dziecko jest skrajnie niedojrzałe to wymaga bardziej kompleksowej opieki wielu specjalistów – kardiologa dziecięcego, neurologa dziecięcego, fizjoterapeuty, neurologopedy, okulisty, neonatologa i audiologa.

Czy wszystkie wcześniaki trafiają na oddział intensywnej terapii?

Nie. To zależy od stanu klinicznego noworodka oraz jego dojrzałości. Duże wcześniaki urodzone w stanie dobrym – wydolne krążeniowo i oddechowo lub prezentujące przejściowe zaburzenia oddychania, pozostają najczęściej na oddziałach o pierwszym stopniu referencyjności. Wszystkie skrajne wcześniaki muszą być przewiezione na oddział intensywnej terapii bądź patologii noworodka. 

Warto też wspomnieć, że ważne jest aby przyszła mama, wiedząc że jej ciąża jest zagrożona, dowiedziała się wcześniej, gdzie w jej okolicy są szpitale z oddziałami neonatologicznymi z wyższym stopniem referencyjności. Optymalnym rozwiązaniem jest urodzenie dziecka przedwczesnego w ośrodku, który ma zaplecze intensywnej terapii noworodka. Przewożenie dziecka z ośrodka o pierwszym stopniu referencyjności do oddziału intensywnej opieki noworodka jest zawsze czynnikiem obciążającym dziecko. Tak więc przyszła mama, która zauważy niepokojące objawy np. przedwczesne odejście wód płodowych, a ma wybór szpitala w okolicy, powinna od razu udać się do szpitala, który ma oddział intensywnej terapii noworodka. Zwiększa to szanse dziecka na lepszy start. 

Jaki jest stopień kontaktu wcześniaka z rodzicami? Czy taki maluszek może być np. kangurowany?

Staramy się zapewniać możliwość kontaktu rodzica z dzieckiem. Od wielu lat w Polsce jest promowane kangurowanie, które polega na tym, że bezpośrednio po porodzie siłami natury dziecko zostaje położone na brzuchu matki, po to, żeby skolonizować się jej florą bakteryjną. Pomaga to też dziecku się wyciszyć, uspokoić. Po porodach drogą cięcia cesarskiego też staramy się, przynajmniej na chwilę, umożliwić matce bezpośredni kontakt z dzieckiem.

Natomiast w przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie jest to trudniejsze, bo w pierwszej kolejności musimy dziecko zabezpieczyć oddechowo. Aczkolwiek warto wspomnieć, że w wielu miejscach, jak np. Szwecja istnieje model opieki nad noworodkiem, w myśl którego cała opieka nad maluszkiem jest nastawiona na duży udział rodziców. W ten sposób dzieci, które są na oddziałach intensywnej terapii, zaintubowane i wentylowane mechanicznie, można jednak położyć na brzuchu matki, aby uzyskać z jednej strony kolonizację, a z drugiej strony zadbać o bliskość dziecka z matką.

Dla rodziców uczestnictwo w opiece nad ich dzieckiem jest bardzo ważne. W Szwecji są osobne sale, w których przebywa dziecko wymagające intensywnej opieki wraz z rodzicami. Wówczas rodzice mogą wykonywać takie czynności, jak karmienie, a zdarza się, że także i odsysanie wydzieliny z dróg oddechowych. Chodzi o to, żeby u dziecka urodzonego przedwcześnie, u którego występuje niedojrzałość układu odpornościowego, zmniejszać ryzyko infekcji poprzez zapewnienie przebywania z nim i opieki przez jego rodziców. Opieka personelu medycznego w tej sytuacji jest ciągła bo dziecko jest stale monitorowane, ale ograniczona do niezbędnego minimum. W Polsce w wielu ośrodkach personel medyczny stara się zapewnić częsty, bezpośredni kontakt dziecka z rodzicami.

Czy nasz polski model dąży do takich rozwiązań?

Aktualnie w Polsce są starania, aby na każdym oddziale były fotele do kangurowania. Nierzadko szpital dysponuje wsparciem oddechowym przez kaniule donosowe, dzięki czemu jest  możliwość ułożenia dziecka na klatce piersiowej mamy, mimo niewydolności oddechowej. Dzięki temu umożliwiamy dziecku bezpośredni kontakt z matką, który jest bardzo ważny dla obu stron.

Trzeba mieć świadomość, że w tym momencie, przy urodzeniu dziecka skrajnie niedojrzałego, cała rodzina jest w stresie i każdy chce uczestniczyć w przyspieszeniu prawidłowego rozwoju dziecka, a rodzice chcą czuć się potrzebni. Dla rodziców bardzo ważne jest to, że kiedy przychodzą na oddział intensywnej terapii, mogą dotknąć dziecko, pogłaskać je, mówić do niego. Badania potwierdzają, że w momencie, kiedy rodzic przebywa z dzieckiem w szpitalu, maluch szybciej zdrowieje, lepiej przechodzi leczenie.

Matka w tym czasie może starać się odciągać pokarm i zawsze jest taka prośba do mam ze strony personelu medycznego, aby walczyła o dostarczenie dziecku własnego pokarmu. Tylko w pokarmie mamy znajdują się przeciwciała. Jeżeli  matka nie jest w stanie dostarczyć nam własnego pokarmu, korzystamy z banków mleka, których w Polsce jest kilkanaście. 

Czyli nie jest tak, że jeśli dziecko urodziło się o wiele za wcześnie, to karmienie naturalne będzie niemożliwe? 

Nie jest to proste, ale można zainicjować laktację i nam, jako lekarzom i położnym, bardzo na tym zależy. Badania dowodzą, że skład mleka matki, która urodziła przedwcześnie, różni się od składu mleka matki, która urodziła dziecko donoszone. Stymulowanie laktacji jest więc bardzo ważne. Na wielu oddziałach są laktatory elektryczne, jest możliwość ręcznego pozyskiwania mleka, a każdy mililitr, który uda się pozyskać i podać dziecku jest dla niego naprawdę bardzo cenny. 

Ewa Adamiec-Poniewierka, specjalista neonatologii, kierownik oddziału neonatologicznego Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym nr 3 w Rybniku. Przez siedem lat pracowała na Oddziale Intensywnej Terapii i Patologii Noworodka w Górnośląskim Centrum Zdrowia Dziecka w Katowicach.

Na kolejnej stronie przeczytasz m. in.:

  • Ile czasu wcześniak spędza w szpitalu?
  • Na co zwrócić szczególną uwagę po powrocie do domu z dzieckiem?
  • Na jakie wsparcie mogą liczyć rodzice wcześniaków?
  • Co to jest wiek korygowany?

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Twój komentarz
Twoje imię