Anoreksja u dzieci

22769
anoreksja u dzieci


Czym są zaburzenia odżywiania?

Wyróżniamy kilka rodzajów zaburzeń odżywiania. Najbardziej znany to anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny. Osoba, która zmaga się z anoreksją, mimo tego, że ma normalną wagę lub nawet niedowagę, postrzega siebie jako osobę z nadwagą i ma skłonność do nadmiernego głodzenia się, które niekiedy prowadzi nawet do skrajnego wyniszczenia organizmu. Poza anoreksją wyróżniamy także m.in. bulimię psychiczną, która polega z kolei na tym, że dana osoba ma skłonności do nadmiernego, wręcz kompulsywnego, czyli przymusowego, objadania się, bez względu na to, czy dana rzecz jej smakuje. Osoby cierpiące na bulimię pochłaniają duże ilości pokarmów, a następnie prowokują wymioty, żeby się pozbyć wszystkiego, co zjadły. Jest także rodzaj anoreksji, który wiąże się z wymiotami i przyjmowaniem środków przeczyszczających, czyli w zasadzie jest to forma mieszana anoreksji i bulimii. Wśród najczęstszych zaburzeń wyróżniamy także nadmierne objadanie się. Zaburzenie to, również wynikające z różnych problemów emocjonalnych może prowadzić prowadzi do patologicznej otyłości.

Po czym można rozpoznać, że dana osoba cierpi na anoreksję?

Jeśli chodzi o kryteria diagnostyczne anoreksji, to mówimy o niej, przede wszystkim kiedy Body Mass Indeks (czyli wskaźnik BMI obliczany na podstawie proporcji wzrostu i wagi) spada poniżej wartości 17,5. Następnym kryterium diagnostycznym u dziewczynek jest utrata miesiączki i jej brak przez co najmniej trzy miesiące. Ponadto oczywiście charakterystycznym objawem jest przesadne stosowanie diety odchudzającej. Można zaobserwować że dziewczyna, bo zazwyczaj to nastolatki zmagają się z tym problemem, zaczyna wykluczać pewne produkty, jak słodycze czy tłuste potrawy, w skrajnych przypadkach dana osoba przestaje w ogóle jeść. Często jest tak, że porcje są coraz bardziej zmniejszane, a produkty dobierane bardzo wybiórczo.

Osoby cierpiące na anoreksję duży nacisk kładą także na aktywność fizyczną oraz mają obsesję na punkcie ważenia się. Charakterystyczne jest, że ukrywają fakt głodzenia się, spadku wagi. Wówczas zazwyczaj dziecko wypiera się, mówi np. że je drugie śniadanie, a tak naprawdę kanapki, które otrzymuje do szkoły wyrzuca, albo daje komuś, czy też twierdzi, że zjadło obiad u babci, choć to nieprawda. Anorektyczki często zakładają też szersze ubrania, które mają ukryć chudość. Bardzo często w trakcie konsultacji, które prowadzę, dziewczyny zaprzeczają jakimkolwiek problemom, twierdzą, że wszystko jest w porządku. Taka dziewczyna zapewnia, że odżywia się normalnie, dba jedynie o to, by posiłki były zdrowe, uważa że otoczenie niepotrzebnie ma do niej pretensje.

Natomiast w zaawansowanej wersji choroby anorektycznej nastawienie dziewczyny do ciała, do wyglądu, staje się już urojeniowe. Wówczas, mimo że dziewczyna jest potwornie wychudzona, wygląda już jak szkielet, może jej się wydawać, że wygląda świetnie, a nawet że jest za gruba. Podsumowując, sygnały, które mogą świadczyć o pojawieniu się problemu anoreksji to spadek masy ciała, BMI poniżej 17,5, unikanie jedzenia, obniżanie kaloryczności posiłków, wielkości porcji, nadmierna aktywność fizyczna i zanik miesiączki.

W jakim wieku ludzie najczęściej wpadają w pułapkę anoreksji?

Najczęściej anoreksja zaczyna się u dziewcząt w wieku 12 – 13 lat. Zazwyczaj z tym problemem zmagają się nastoletnie dziewczęta, ale może on też dotyczyć młodych kobiet. Najczęstszy przedział wieku to 12 do 27 lat. Zdarza się też, choć bardzo rzadko, że chorują osoby starsze. Zdarzyło mi się nawet konsultować panią po 50 roku życia. Niemniej zwykle jest to dłuższa historia, w której początki zaburzeń ujawniają się o wiele wcześniej. Warto też podkreślić, że obecnie wiek popadania w zaburzenia odżywiania obniża się i w tej chwili bywa już nawet tak, że w anoreksję wpadają dziesięcioletnie dziewczynki. W tej kwestii wiele zależy też od tego, jak szybko dojrzewają. Mówiąc bowiem o czynnikach, które mogą warunkować anoreksję mówi się też o nieświadomej niechęci do dojrzewania. Dziewczynka nie godzi się ze zmianami, jakie zachodzą w jej ciele, z tym że zaczynają rosnąć jej piersi i pojawia się pierwsza miesiączka. Taka dziewczyna chce zostać na etapie dziecka. Jest to niedojrzałość emocjonalna, psychiczna do tego, że zaczyna stawać się kobietą. Występuje lęk przed dojrzewaniem psychoseksualnym, co może czasami powodować, że dziewczyna zaczyna się odchudzać, aby zatrzymać zmiany występujące w jej organizmie.

Ten problem dotyka głównie dziewczyn?

W anoreksję zazwyczaj wpadają dziewczyny, niemniej może ona dotyczyć także chłopców, czy mężczyzn. Jednak odsetek chłopców zmagających się z tym zaburzeniem, w stosunku do dziewczyn, jest o wiele niższy. Szacuje się, że proporcja wynosi 1:5.

Istnieją czynniki rodzinne / sytuacje domowe, które mogą sprzyjać wystąpieniu anoreksji u dzieci?

Etiologia ogólnie jest dosyć skomplikowana, różne są teorie, różne były badania. Niemniej w temacie anoreksji porusza się także czynnik rodzinny. Nie chodzi oczywiście o to, by obarczać „winą” rodziny, czy też rodziców. Przeważnie anorektyczki pochodzą z tzw. dobrych rodzin, w których na pozór nie ma żadnych problemów, gdzie rodzina jest bardzo związana ze sobą, ale mama często jest nadopiekuńcza, silnie emocjonalnie wiążąca córkę. W efekcie takiej relacji córka, na poziomie podświadomym, nie chcąc utracić więzi z mamą, nadal chce zostać na pozycji dziecka, nie godząc się z dorastaniem. W rodzinach anorektyczek często jest tak, że postać mamy jest bardziej dominująca, niż postać ojca, nierzadko wycofanego, zajętego np. pracą. W anoreksję zazwyczaj wpadają dziewczynki, które są bardzo dobrymi uczennicami, są zdolne, pracowite i mają nastawienie perfekcjonistyczne do siebie, do swojego otoczenia, ale i do swojego ciała.

Bardzo często jest tak, że w rodzinie, w której pojawia się problem anoreksji, są pewne ukrywane konflikty, o których się głośno nie mówi. W rodzinie anorektyczki może występować nadopiekuńczość, nastawienie na to, aby wszystko było dobrze, unikanie sytuacji trudnych, natomiast dziecko nie otrzymuje prawdziwej pomocy w realnych sytuacjach problemowych. Niekiedy anoreksja jest też formą buntu, nie wyrażanego wprost, który jest charakterystyczny dla okresu dojrzewania. Ten bunt często jest skierowany właśnie przeciwko tej nadopiekuńczości jednego z rodziców, córka czuje się przytłoczona i nieświadomie próbuje się uniezależnić, wyrwać na wolność.

Współczesny świat, który lansuje szczupłą sylwetkę sprzyja częstszym zaburzeniom odżywiania?

Współczesne wzorce związane ze szczupłością, figurą modelki, która jest nadmiernie wychudzona także mogą przyczynić się do wystąpienia anoreksji. Dziewczynki patrząc na modelki czy aktorki, nierzadko chcą się do nich upodobnić. Choć trzeba przyznać, że w mediach pojawiają się już tendencje, aby nie pokazywać tak szczupłych kobiet. Są także konkursy dla pań XXL, a w reklamach pojawiają się panie, które wyglądają normalnie albo nawet mają nadwagę, tak więc ta tendencja już nieco się odwraca. Rodzice powinni zwrócić uwagę także na internet, na to, jakie strony polubiło ich dziecko, na jakie portale wchodzi. Są strony www, które promują anoreksję, czy nadmierne odchudzanie. Wpływ kultury mediów jest duży, chociaż nie każdego dotyka w tym samym stopniu. To, jak silny będzie ten wpływ na daną dziewczynę, w dużej mierze zależy od jej osobowości.

Anoreksja może występować, gdy samoocena jest niska, czyli kiedy dana osoba nie ma o sobie dobrego mniemania, ale za to bardzo wysoko ustawia sobie poprzeczkę. Anorektyczka jest bardzo krytyczna wobec siebie, zawsze widzi w sobie jakieś wady i chce coś ulepszyć. Taka dziewczyna ma nastawienie perfekcjonistyczne z potrzebą kontroli w stosunku do siebie i do otoczenia, czego wyrazem w tym przypadku, jest właśnie głodzenie się i ćwiczenia fizyczne. Ciągłe zmniejszanie posiłków daje dziewczynie satysfakcję, że potrafi odmówić sobie nawet tak podstawowych rzeczy, jak jedzenie, że jest silna. Paradoksalnie daje jej to poczucie mocy, podwyższa samoocenę. Nawet jeśli taka dziewczyna wcześniej nie miała nadwagi może jej się tak wydawać, że poprzez utratę kilogramów lepiej wygląda i czuje się dowartościowana.

Jak rodzice powinni reagować, gdy ich dziecko zmaga się z anoreksją?

Na początku często zaczyna się od rozmowy z dzieckiem, dlaczego nie je, dlaczego chce się odchudzać itp. Jeśli rodzice podejrzewają wystąpienie problemu, warto także dziecko zważyć i kontrolować wagę. Jeśli dla przykładu jest dziewczynka nie wysoka, która waży 45 kilogramów, to w jej przypadku utrata nawet kilku kilogramów może być sygnałem. Na pewno nie należy jakoś bardzo obsesyjnie zwracać uwagi na problem. O wiele lepiej dyskretnie obserwować, co się dzieje, próbować oczywiście też porozmawiać, ale w sposób delikatny. Jeśli coś zacznie nas niepokoić, jako rodziców, warto pójść z dzieckiem do psychologa. Najlepiej też, żeby to był dobry psycholog, psychoterapeuta, który specjalizuje się w tego typu problemach. W momencie kiedy anoreksja miałaby charakter bardzo zaawansowany, albo dotychczasowe działania nie odniosły by skutku, wówczas należy się udać do psychiatry dziecięcego. Jeżeli sytuacja jest poważna wtedy zaleca się hospitalizację w specjalistycznym ośrodku. Niekiedy ludzie udają się także do dietetyka, ale w tego typu problemach najważniejszy jest czynnik emocjonalny, tak więc formą leczenia jest psychoterapia.

Kiedy rodzice dziecka anorektycznego powinni szukać wsparcia u specjalisty?

Warto zacząć od tego, że rodzice, którzy podejrzewają, że dzieje się coś złego, nie powinni lekceważyć żadnych niepokojących sygnałów. Często jest tak, że rodzice boją się pójść do psychologa czy psychiatry dziecięcego, albo myślą, że problem minie, że to tylko chwilowa dieta. Trzeba natomiast być bardzo ostrożnym, bo nie wiadomo, w którym momencie w organizmie zajdą na tyle duże zmiany, które później będzie ciężko odwrócić. Kiedy więc zauważymy, że nasze dziecko ma problemy, powinniśmy niezwłocznie udać się do dobrego psychologa lub psychoterapeuty, który pracuje stosując terapię systemową, a w dalszej kolejności do psychiatry.

Jak rozmawiać z dzieckiem, kiedy pojawi się problem anoreksji?

Często jest tak, że rodzice na początku próbują rozmawiać o diecie, o aktywności fizycznej. Niemniej zazwyczaj im bardziej rodzic próbuje pewne rzeczy kontrolować tym bardziej dziecko ukrywa problem. Bywa, że w trakcie ważenia anorektyczki ubierają grube ubrania, wkładają coś do kieszeni. Często dziewczyny wyrzucają jedzenie, udają, że zjadły, a nawet jak już rodzic zmusi ją do zjedzenia to później idą do łazienki i wymiotują. Rodzice w takiej sytuacji na pewno nie powinni rozmawiać z dzieckiem w sposób ostry, krzyki, awantury, czy też kary na pewno nie rozwiążą problemu. Rodzice powinni starać się rozmawiać, szukać przyczyny. Powinni starać się podejść do problemu delikatnie i dyskretnie, raczej obserwować dziecko, szczególnie w tych początkowych stanach. Mówiłam już o tym, że taki problem często pojawia się w rodzinach nastawionych na perfekcjonizm, w których są spore oczekiwania względem dziecka. Natomiast jeżeli w rodzinie akceptuje się dziecko takim, jakie jest, daje się dużo miłości i wsparcia, dziecko ma wysoką samoocenę, to prawdopodobieństwo, że zapadnie na anoreksję jest mniejsze.

Akceptacja rówieśników także ma duże znaczenie?

To też może się przyczynić, niemniej uważam, że rówieśnicy to czynnik wtórny, tak samo jak wpływ mediów. Moje zdanie, jako psychologa jest takie, że największe znaczenie ma środowisko rodzinne. Jeżeli w rodzinie relacje są zdrowe to szansa na to, że pod wpływem rówieśników dziecko zacznie się drastycznie odchudzać, jest zdecydowanie niższa. W takiej sytuacji, nawet jeśli dziecko nie będzie akceptowane przez rówieśników, będzie potrafiło znaleźć wsparcie w domu. Natomiast jeżeli w domu młoda dziewczyna będzie czuła presję na osiągnięcia, na bycie idealnym i jeszcze koleżanki powiedzą, że ma za grube nogi to może to doprowadzić właśnie do takich problemów. Niekiedy bywa też tak, że chłopcy zauważą, że dziewczynce rosną piersi, a ona się tego wstydzi i też zaczyna się odchudzać. Jeżeli jednak jest to wsparcie, miłość i akceptacja w domu, to rówieśnikom nie jest tak łatwo wywrzeć tę presję. Dziecko w zdrowo funkcjonującej rodzinie będzie potrafiło otworzyć się przed rodzicem ze swoimi problemami, a rodzic będzie w stanie z dzieckiem o tym wszystkim szczerze porozmawiać.

Problemy życiowe także mogą skutkować pojawieniem się anoreksji?

Tak i nawet nie muszą to być jakieś duże urazy psychiczne. Mówiłam już o nieświadomym lęku przed dojrzewaniem psychoseksualnym, zbliżonym problemem może być np. kontakt seksualny, który w jakiś sposób wystraszy młodą dziewczynę, albo też naciski na taki kontakt, ze strony chłopaka. Przestraszona dziewczyna może wówczas zacząć się odchudzać, aby przestać być atrakcyjną. Bywa i tak, że coś się wydarzy w życiu bardzo trudnego, jak śmierć bliskiej osoby. Mogą zaistnieć właśnie wydarzenia, które tworzą jakiś uraz psychiczny i dziewczyna chcąc sobie z tym poradzić próbuje odnaleźć kontrolę. Kluczowa jest tu właśnie ta potrzeba kontroli. Jeśli mam problem z kontrolowaniem tego, co na zewnątrz, to chcę przynajmniej kontrolować swoje ciało, czynności fizjologiczne takie, jak np. właśnie ilość jedzenia.

Jak przebiega leczenie anoreksji?

Najczęściej jest tak, że jest to terapia systemowa, gdyż obejmuje system rodzinny. Oznacza to, że uwzględnia się w niej także m. in. relacje z rodzeństwem. Może bowiem być tak, że dziecko które zaczyna się odchudzać, ponieważ poprzez swój problem, ściąga na siebie całą uwagę rodziców. Ma to także ogromne znaczenie dla dziecka, które czuje się niedowartościowane. Niekiedy dziecko poprzez zmaganie się z anoreksją czuje się ważne, wszyscy się nim interesują, na dalszy plan spycha rodzeństwo. Pierwszym krokiem jest praca z psychologiem, leczenie psychiatryczne i leki włącza się, jak problem jest bardziej zaawansowany. Niekiedy dzieci kierowane są do zamkniętych ośrodków, w których jest prowadzona psychoterapia i w których mogą się uczyć. W ramach opieki ambulatoryjnej także jest prowadzona psychoterapia indywidualna i rodzinna.

Leczenie anoreksji jest leczeniem długotrwałym?

Niestety tak. Choć zdarza się, że jeśli problem uda się uchwycić na samym początku, to dziewczynka może szybko z tego wyjść. Jest to również taki typ zaburzenia, który ma skłonność do nawrotów, nie można więc wykluczyć, że anoreksja znowu się kiedyś nie uaktywni, nawet po okresie remisji, czyli wycofania, kiedy wszystko jest dobrze.

Można pokonać anoreksję bez wsparcia psychologa?

Jeśli zaburzenie spełnia już kryteria diagnostyczne anoreksji to prawdopodobieństwo, że samemu się z tego wyjdzie, bez pomocy psychologa, bez psychoterapii, a czasami nawet bez wsparcia psychiatry i leków, jest bardzo nikłe. Nie powiem, że jest to niemożliwe, ale na pewno niewskazane i szansa, że się uda jest naprawdę niewielka.

Spadek masy ciała nie jest jedynym skutkiem anoreksji?

Przy głodzeniu się organizm zaczyna się wyniszczać. Pojawiają się zaburzenia hormonalne, endokrynologiczne, zaburzenia żołądkowo- jelitowe, jak również zaburzenia rytmu serca, które są najczęstszą przyczyną śmierci. Często zanikają także mięśnie.

Anoreksja często kończy się śmiercią?

Często na szczęście nie, niemniej zdarzają się takie przypadki. Tak, jak mówiłam śmierć następuje z powodu powikłań zdrowotnych, przede wszystkim kardiologicznych, związanych z układem krążenia. Najczęstsza przyczyna śmierci to zaburzenie akcji serca w wyniku skrajnego wyniszczenia organizmu poprzez niedożywienie.

Nawet jeśli uda się wyleczyć anoreksję powikłania mogą pozostać?

Niestety tak. Może być np. problem z przywróceniem miesiączki, mogą wystąpić takie zaburzenia hormonalne, które później wymagają leczenia farmakologicznego. Zaburzenia elektrolitowe, braki witamin itp. Im dłużej trwa okres głodzenia się, tym później przywracanie organizmu do zdrowia jest dłuższe. Leczenie nierzadko trwa minimum rok, często dwa lata, a może trwać nawet dłużej.

Ekspert: Katarzyna Sarnicka
Katarzyna Sarnicka
Psycholog kliniczny, psychoterapeuta. Posiada ponad 20 letnie doświadczenie zawodowe w zakresie psychoterapii osób dorosłych i młodzieży, diagnozy klinicznej, psychologicznych badań testowych oraz opiniowania jako biegły sądowy. W swojej pracy wielokrotnie diagnozowała osoby z zaburzeniami odżywiania. Pracuje w szpitalu psychiatrycznym, a także prowadzi prywatny gabinet psychologiczny: www.psycholog-sarnicka.pl. Prywatnie mama wspaniałej dziewczynki.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Twój komentarz
Twoje imię